Joel Stern – tłumacz, pasjonat polski i fenomenów z pogranicza nauki

Fascynacja Amerykanina Joela Sterna naszym krajem rozpoczęła się jeszcze w latach 60-tych ubiegłego wieku, gdy uczęszczał do szkoły średniej. Słuchał wtedy codziennej polskojęzycznej audycji radiowej nadawanej z Filadelfii, której prezenter Teodor Przybyła odgrywał sentymentalne fokstroty i tanga w wykonaniu Mieczysława Fogga, Adama Astona, Chóru Dana, Tadeusza Faliszewskiego, Hanki Ordonówny i innych polskich artystów. Jak mi powiedział, zakochał się wówczas w muzyce okresu międzywojennego. Z biegiem czasu zaczął też kolekcjonować zabytkowe lampy, zegary, radioodbiorniki, figurki, meble, ozdobne ramki i telefony z tamtej epoki. Wyczuwał, że właśnie te secesyjne przedmioty wiernie odtwarzają atmosferę lat dwudziestych i trzydziestych. Jak to ujął, współczesny świat mało go pociąga, a w „muzealnym kokonie” z czasów art deco czuje się najbardziej komfortowo.

Na drodze ku zostaniu tłumaczem

Zainteresowania Joela ukształtowały w dużej mierze lektury z lat dziecięcych. Mieszkał wówczas w Chester niedaleko biblioteki publicznej, z której wypożyczał baśnie, książki przygodowe i zbiory mitów. Mając 10 lat znał na pamięć imiona i rodowód prawie wszystkich bogów i bogiń z panteonów: greckiego, rzymskiego czy nordyckiego, tudzież bohaterów z Iliady i Odysei oraz średniowiecznych epopei. Decyzja, aby podjąć studia języków słowiańskich, zapadała stopniowo. Ze względu na zamiłowanie do klasyki, uczył się w szkole średniej w Filadelfii łaciny, a po przeczytaniu kilku utworów Fiodora Dostojewskiego, postanowił opanować również język rosyjski. W czasie studiów językoznawczych na Uniwersytecie Michigan zainteresowała go także twórczość Stanisława Lema, Karola Czapka oraz satyryka Michaiła Zoszczenki. Prócz rosyjskiego, zapisał się na kursy polskiego i czeskiego. Z biegiem czasu, z zamiłowania do lingwistyki, uczył się również słowackiego, ukraińskiego, serbsko-chorwackiego, włoskiego, rumuńskiego, bułgarskiego, tureckiego, a także niemieckiego, hiszpańskiego i francuskiego. Łącznie opanował w różnym stopniu znajomości 20 języków. Jak stwierdził, lubił po prostu „rozgryzać” gramatykę języka obcego, tak jak niektórzy z pasją rozwiązują krzyżówki. Gdy zapytałem, co jest ważne w opanowywaniu języków obcych i co ułatwia ich przyswajanie, wyraził przekonanie, iż należy do tego podchodzić indywidualnie w zależności od potrzeb danej osoby, jej uzdolnień oraz czasu przeznaczonego na naukę. Przykładowo wojskowy inżynier może chcieć tylko biernie poznać niemiecką gramatykę i terminologię, aby czytać na bieżąco specjalistyczne pisma danej dziedzinie, podczas gdy dopiero co mianowany ambasador musi „kuć” całkiem inny zasób słów w jak najszybszym tempie, aby działać kompetentnie na nowej placówce dyplomatycznej. Joel nie wyklucza też wpływu poprzednich wcieleń na zdolności osobiste (np. językowe, muzyczne czy matematyczne). Również wrodzone predyspozycje genetyczne mogą mieć według niego znaczenie.