Bajka o świętym Mikołaju

Materiał historyczny o św. Mikołaju jest niezwykle ubogi i powstał wiele wieków później. Do dziś nie udało się jednoznacznie ustalić, ilu świętym noszącym to imię oddawano cześć w wiekach średnich. I który z nich był tym, którego wizerunek wplótł się w naszą dzisiejszą mentalność. Dla przykładu na liście wielu budowli sakralnych, jakie miał w Konstantynopolu wznieść bizantyjski cesarz Justynian znalazł się kościół św. Pryskusa i Mikołaja. Jednak w dziele O budowlach autorstwa historyka Prokopiusza z Cezarei próżno szukać informacji o owych świętych. Przeczytamy jedynie o dużej popularności samej świątyni. Ponadto nigdy nie kojarzono św. Mikołaja z Miry, a więc tego Mikołaja ze św. Pryskusem, czyli tak naprawdę nie wiemy, któremu Mikołajowi ów kościół został poświęcony.

Z naszym bohaterem mylono również noszącego to samo imię mnicha i opata klasztoru św. Syjonu, który żył w VI w. W kolejnym stuleciu został spisany jego żywot, w którym znajdziemy najstarszą źródłową wzmiankę o św. Mikołaju z Miry, a dotyczącą pielgrzymki mnicha do tego właśnie miasta, w którym to miał on widzieć jego martyrium (budowlę o charakterze sakralnym poświęconą męczennikowi, w której zazwyczaj spoczywało jego ciało lub związane z nim relikwie). Jak widać bajka o jednym z naszych najpopularniejszych świętych coraz bardziej się gmatwa. A trzeba Państwu wiedzieć, iż świętych Mikołajów w historii nie brakuje – taki bowiem status ma aż 17 świętych i 6 błogosławionych! Z tego też powodu proponuję, by przyjrzeć dwóm najpopularniejszym mikołajowym żywotom. 

Kandydat z numerem 1

Najstarszy tekst literacki opowiadający o życiu św. Mikołaja wyszedł spod ręki żyjącego w IX w. archimandryty Michała (w okresie wczesnego chrześcijaństwa mianem tym określano opiekuna klasztorów na obszarze danej diecezji). O autorze źródła milczą. Nie wiemy również, na jakich informacjach bazował. A ponieważ historia nie przepada za próżnią, miejsce faktów szybko wypełniają legendy, podania i baśnie, w których ich bohater, nierzadko wymyślony przez natchnionego hagiografa, jawi się nam jako heros dobroci, dobroczynności i cnót wszelkich. Utwory te tkane nicią fantazji obfitują w przekazy o licznych cudach i opowieści niezwykłe. Oprócz tego bardzo często absorbują one wiele zapożyczeń z innych podobnych dzieł, co sprawia, że są praktycznie niewiarygodne i nieprzydatne przy ustalaniu faktów.